Op deze pagina staat informatie over de Kroonstraat in Centrum/Benedenstad:
Klik op het item wat u wilt zien voor directe toegang of scroll door alle artikelen van deze straat. Via het balletje met pijl rechts onderaan komt u hier weer terug (browsers in Windows).
Klik hier of op een onderstaande foto om terug te gaan naar de pagina Nijmegen Centrum / Benedenstad.
Deze kapel staat aan de Kroonstraat. Dat is een zijstraat van de Doddendaal en de Parkweg.
Een speciaal in het leven geroepen commissie liet in 1960 ter nagedachtenis aan Titus Brandsma een kapel en pyloon bouwen naar ontwerp van de Nijmeegse architect dr. ir. P. Dijkema. De gedachteniskapel werd gesitueerd op het voorplein van de in 1981 gesloopte Carmelkerk van Sint Augustinus; de plek waar Titus Brandsma werd opgepakt door de nazi's in 1942. Na de oorlog behoorde Dijkema tot een jonge generatie architecten die zich liet inspireren door de opvattingen van de Bossche School. In zijn werk stond de relatie tussen 'binnen' en 'buiten' centraal. In Nijmegen bouwde hij verder onder andere de rooms-katholieke Verrijzeniskerk (gesloopt), enkele gebouwen van het Sint Radboudziekenhuis en de uitbreiding van het stadhuis.
De karmeliet A.S. (Titus) Brandsma (1881-1942) was hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Als geestelijk adviseur van de rooms-katholieke Journalistenvereniging ageerde hij tegen de verplichte plaatsing van N.S.B.-advertenties in Nederlandse kranten. Hiervoor werd hij opgepakt en in 1942 in het concentratiekamp Dachau vermoord. Titus Brandsma werd in 1985 zalig verklaard. In 1998 ging het Titus Brandsma Memorial met de urn over naar de Jozefkerk aan het Keizer Karelplein die voor die gelegenheid werd omgedoopt tot de "Titus Brandsma Memorial." (zie (binnenkort) elders op deze site).
Beschrijving
In de kapel heeft Dijkemade overgangen en relaties tussen 'binnen' en 'buiten' gestalte gegeven in drie ruimtelijke eenheden van verschillende grootte: het zogenaamde domein, de hof en de cel. Het ommuurde domein is een raamloze vierkante binnenruimte die de onbegrensde omgeving buitensluit. Het domein vormt op zijn beurt een 'buiten' voor de eveneens vierkante maar kleinere hof (de eigenlijke kapelruimte). Dat wil zeggen, een omgang met daklicht omringt de kapelruimte in het hart van het gebouw. De hof vormt op zijn beurt een 'buiten' voor de kleinere cel die eveneens een vierkant grondplan heeft. De gedeeltelijk uitgebouwde en iets hoger opgetrokken cel fungeert als heiligdom van de kapel (altaarruimte). Een sterke lichtval schuin van boven verbindt de cel met de onbegrensde buitenruimte en zorgt voor indirect licht in de kapel. De afmetingen van het domein, de hof en de cel alsmede de situering van deze eenheden ten opzichte van elkaar zijn bepaald met behulp van het Plastisch Getal; het verhoudingenstelsel van de Bossche School.
Het gebouw heeft een introvert en ingetogen karakter. De bakstenen gevels zijn gesloten, zonder ramen en sober uitgevoerd (misbaksels, rollagen, uitgemetselde baksteenlagen, gegolfde dakpannen op de rand). De symmetrisch in de voorgevel geplaatste entree met dubbele glasdeur markeert een rechte lijn naar het heiligdom achter in de kapel. Deze as wordt benadrukt door een mozavan Maria met Kind boven de entree en een schildering van Christus op de achterwand; beide werken van kunstenaar J. van Eijk. De afgewogen maatverhoudingen van muren en openingen en de contrasten tussen licht en donker zorgen voor een bijzondere ruimtelijke werking en een sacrale sfeer.
Het domein, de hof en de cel vormen een impliciete verwijzing naar het kamp, de barak en de gevangeniscel van Titus Brandsma. De afmetingen van de cel komen overeen met die in Dachau. De vrijstaande en 12,5 meter hoge pyloon voor de kapel verwijst naar de wachttoren. De pyloon is samengesteld uit vier betonnen palen van ongelijke hoogte. Tussen de palen is een bronzen plastiek in de vorm van een mitrailleur opgehangen (kunstenaar F.H. Verhaak).
Waardering:
 |
| Klik op de foto voor een filmpje over de inwijding van de Titus Brandsmakapel |
- De kapel is van cultuurhistorische waarde als een van de laatste relicten van geestelijke activiteit op de Hessenberg, en meer in het bijzonder als uitdrukking van een gedenkwaardige historische gebeurtenis alsmede een duidelijk herkenbare herinnering aan de zalig verklaarde Titus Brandsma. De kapel en de locatie zijn in de historische stadsontwikkeling sterk met elkaar verbonden.
- In de overwegend traditioneel uitgewerkte categorie 'kapellen' heeft het gebouw innovatieve waarde, vanwege de typologisch vernieuwende opzet en de symboliek in de architectonische uitwerking. Het gebouw is uniek in de combinatie van gedachteniskapel, introverte bouwtrant en symbolisch geladen verschijningsvorm.
- De architectuurhistorische waarde van de kapel komt verder tot uitdrukking in de afgewogen maatverhoudingen, de contrastrijke lichtinval en de ornamentiek, die voor een passende beslotenheid en sacrale sfeer zorgen. De redelijk gaaf bewaarde kapel is representatief voor het werk van architect Dijkemaen inmiddels een zeldzaam voorbeeld van de opvattingen van de sacrale Bossche Schoolarchitectuur in Nijmegen.
In 1998, toen de urn over ging naar het "Titus Brandsma Memorial," werd de kapel als zodanig buiten gebruik gesteld. In 2003 werd de kapel ten dienste gesteld van "Stichting Het Kruispunt Nijmegen." Deze stichting is een belangrijke bron geweest voor deze tekst. Eind 2005 heeft de gemeente het gebouw definitief overgedragen.
De "Titus Brandsma Kapel" is gemeentelijk aangewezen als monument.
datum foto: 19-07-2018
bron foto: Paul Marsman©
Klik hier voor: "kerkelijke objecten, herdenkingsmonumenten en kerkhoven of op de foto voor de gebiedspagina.
